مقاله زیر توسط آقای دکتر سعادتفر و خانم دکتر پور غفور لنگرودی در همایش ملی توسعه پرورش شتر ایران که در سال 93 در گنبد کاووس برگزار گردید ارائه شده است.

فایل مقاله را میتوانیداز اینجا دریافت نمایید.

چکیده

شیر شتر منبع بسیار خوب مواد مغذي از جمله پروتئین، املاح و ویتامینها ،جزء محصولات ارگانیک بوده و بهعنوان غذاهاي عملگرا با رویکرد دارویی به حساب می آید. شیرشتر، داراي پروتئین ویژه اي است که نقشی مشابه هورمون انسولین دارد. در شیرشتر پروتئین ویژهاي وجود دارد که میزان کلسترول خون را کاهش داده و مانع از تصلّب شرایین می شود. ایمنوگلوبینها در تمام مدت شیردهی شتر، در شیر آن وجود دارند و بدلیل کوچکی وارد خون میشوند. نوشیدن شیرشتر یک وسیله براي مقابله با بیماريهاي مختلف مخصوصاً بیماريهاي ایمنی خودکار است.

کلمات کلیدي: ارزش درمانی شیر شتر، ارزش غذایی شیر شتر

 مقدمه

شتر دامی است که در طول تاریخ گوشت، پوست، پشم و شیرش منبع مناسبی براي تغذیه و پوشش انسان در کویر بوده است. همچنین در دوره هاي شهرنشینی و مدنیت که تجارت رو به گسترش نهاد، شتر یکی از مهمترین راهها براي حمل کالا و بار در مناطق بیابانی و کویري ایران بوده است. این دام در اقلیمهاي سخت، مقاوم و صبور بوده و از دیرباز در ادیان و تمدنهاي مختلف مطرح و از آن به نیکی یاد شده است. قرآن کریم با آیه اي زرین عظمت و بزرگی این دام را تاکید نموده که طی آن خلقت شتر را همسان خلقت آسمانها، زمین و کوهها مقایسه نموده است. «افلاینظرون الی الابل کیف خلقت»، آیا در خلقت شتر نمی نگرند که چگونه آفریده شده است؟ محصولات شتر جزء محصولات ارگانیک بوده و به عنوان غذاهاي عملگرا با رویکرد دارویی محسوب میشود. لذا علاوه بر نقش مهم در سلامت جامعه، در صورت برنامه­ریزي مناسب میتواند به عنوان محصولات مهم صادراتی نیز مطرح باشند.

• شیرشتر، داراي پروتئین ویژه اي است که نقشی مشابه هورمون انسولین دارد و در هر لیتر شیرشتر، چهل واحد از آن یافت می شود. این پروتئینها در شرایط اسیدي منعقد نمیشوند و به خاطر عدم تشکیل فرم لخته شیر به سرعت از معده عبور کرده و براي جذب در روده باقی میمانند. این امر امتیاز آن به شیر انسان است چرا که شیر انسان علیرغم داشتن انسولین بالا به علت تشکیل فرم لخته در معده، جذب روده اي کمی دارد.   ویتامین^C موجود در شیرشتر ، پنج برابر بیشتر از شیر گاو است. چربی و لاکتوز آن کمتر، اما انسولین آن بیشتر است؛ بنابراین شیر شتر گزینه ي مناسبی براي بیماران دیابتی یا افرادي است که مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هستند.
• در شیرشتر پروتئین ویژه اي وجود دارد که میزان کلسترول خون را کاهش داده و مانع از تصلّب شرایین می شود.
• شیر شتر رنگ صورت را روشن کرده و بلغم و اخلاط را دفع می نماید؛ مقوي بوده و براي درمان اوریون نیز مفید است.
• شیر شتر ضد یبوست است.
• شیر شتر براي درمان آب آوردگی مفاصل، بیماري هاي طحال، یرقان، سل، ترمیم زخم ها، تنگی نفس یا آسم، کم خونی و بواسیر بسیار مفید است.
• شیر شتر خاصیت لاغرکنندگی دارد و یک غذاي رژیمی محسوب می شود. به علت شباهت شیرشتر به شیرانسان درسالهاي اخیر تهیه شیرخشک نوزادان از شیرشتر مورد توجه قرار گرفتهاست.شیر شتر بر قدرت باروری تخمدان هم موثر است.از شیر شتر در ساخت شکلات هم استفاده میشود.استفاده از شیر شتر در وعده هاي غذاي روزانه براي درمان زخم معده و بیماري هاي سرطانی توصیه می شود.   شیرشتر نسبت به شیرگاو، حاوي ده برابر آهن ، پنج برابر پتاسیم و ویتامین^C، چهار برابر سدیم و سه برابر کلسیم و منیزیم و مقدار بیشتري اسید هاي چرب غیراشباع، پروتئین ، کلر و اسیدفولیک بوده و آغوز آن سرشار از آنتی بادي ها و ترکیبات ضدسرطانی است. چربی و لاکتوز آن نسبت به شیرگاو کمتر میباشد. شیرشتر که اندکی نمک دارتر از شیرهاي معمول است ، در کشورهاي عربی بسیار استفاده می شود و براي تهیه ي پنیر هم کاملاً مناسب است.   استفاده ي درمانی از شیرشتر را اولین بار دکتر سباح الجاسم از مرکز طب سنتی شیخ زاید در امارات متحده ي عربی مطرح کرد. تولید ^RNA نوترکیب از پادتن هاي موجود در شیرشتر به منظور درمان بیماري هایی مانند سرطان، آلزایمر، هپاتیت^C و ایدز، طرحی است که انجمن علوم و فناوري عرب بر روي آن تحقیق می کند. دکتر الجاسم با مطالعات آزمایشگاهی تأثیر مفید شیرشتر را در درمان بیماري هاي مزمن و جدي مانند سرطان اثبات کرد. براساس تحقیق دکتر الجاسم شتر به بیماري جنون گاوي مبتلا نمی شود، زیرا در سرم خون و شیر شتر مقادیر قابل توجهی پادتن هاي ضد ویروس وجود دارد که این جانور را از ابتلا به این بیماري مصون می کند. استفاده از شیر شتر در وعده هاي غذاي روزانه، براي درمان زخم معده و بیماري هاي سرطانی بسیار مناسب است. سرم خون شتر به علت آنتی باديهاي خاصی که دارد نفوذ بهتري در بافتهاي آبدوست بدن ایجاد میکند. وجود حالت آبدوستی و چربی دوستی در اطراف سلولهاي سرطانی باعث بی اثر شدن داروهاي ضدسرطان و گاهی بوجود آمدن مقاومت نسبت به آنها در مواردي مثل سرطان پستان میشود. بنابراین خون شتر گزینه مناسبی براي تولید داروهاي جدید ضد سرطان با کارآیی بالا میباشد. شیر شتر یک شیوه ي درمان مفید براي مداواي زخم اثنی عشر و جلوگیري از ابتلا به سرطان است. 
• شیرشتر به علت داشتن ایمونوگلوبولین، باعث احیاي سیستم ایمنی بدن در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم میشود و در کاهش رفتارهاي نابهنجار در اوتیسم تاثیر دارد. اوتیسم یک اختلال رشد مغزي است. با توجه به نقش بتاکاروتن و بتالاکتاگلوبین در اتیولوژي بیماري اوتیسم و نبود این مواد در شیر شتر و حضور ایمونوگلوبولین^{A , G} با خواص ایمونوپروتکتیو ونیز حضور لاکتوپروکسیداز و لاکتوفرین و لیزوزیم که داراي پتانسیل حفاظتی هستند این ماده تاثیر گذاشته و عملکرد خود را اعمال میکند. سیستم ایمنی شتر قويتر از سیستم ایمنی انسان است. ایمنوگلوبینها در تمام مدت شیردهی شتر، در شیر آن وجود دارند و بدلیل کوچکی وارد خون میشوند. نوشیدن شیرشتر یک وسیله براي مقابله با بیماريهاي مختلف مخصوصاً بیماريهاي ایمنی خودکار است. کودکانی که دارای آلرژی هستند هم میتوانند بدون هیچ مشکلی از شیرشتر استفاده کنند. چون بتاکازئین موجود در آن متفاوت از نوع گاوي و فاقد بتاگلوبین است. وجود این دو ترکیب در شیرگاو سبب آلرژي غذایی میشود. در مجموع مى توان گفت که شیرشتر داراى این قدرت و ارزش اعجاب آمیز است که مى تواند سبب شفاى بیماران و سلامتى آنها بشود و این به خاطر آن است که چون این دام از بوته ها و گیاهانى استفاده مى نماید که در داروسازى و پزشکى ارزش درمانى خاص دارند. همچنین بنا به اعلام نظر مراکز پزشکى دنیا، شیر شتر براى معالجه بیمارى هاى مزمن کبدى سودمند است که به علت تعلیف از گیاهان تیره کاسنى(شکر تیغال- درمنه- یوشان- کنگر- بومادران) و گیاه شاه تره ،نعناع و جعفرى مى باشد.
• شیر شتر براي درمان بیماري زخم معده بسیار مفید است.
• یکی از تفاوت هاي پادتن هاي شتر و انسان در وزن مولکولی نسبتاً پایین زنجیره ي سنگین پادتن شتر است. پادتن هاي شتر به دلیل اندازه ي کوچک، ساختار ساده، اختصاصی بودن و قرابت بالا و قابلیت رسیدن به گیرنده ها و واکنش با آن ها، توانایی نفوذ به بافت هاي متراکم و اتصال به پادگن ها را دارند. شیرشتر در درمان ایدز مؤثر است.
• مصرف شیرشتر در بسیاري از کشورهاي عربی امري کاملاً عادي است. سازمان ملل به دنبال شیري است که سرشار از ویتامین هاي^B و^C باشد و ده برابر شیرگاو آهن داشته باشد، این سازمان بازار کشورهاي غربی را براي این محصول هدف گرفته است.
• میزان مواد ضدمیکروبی لیپید هاي شیر شتر نسبت به شیر سایر حیوانات بیشتر و آنتی اکسیدان قوي تري دارد، این شیر خاصیت دارویی داشته و غذا نیز محسوب می شود.
• شیر شتر برای تقویت عضله ي قلب کودکان و جلوگیری از ابتلا به بسیاري از سرطان ها مفید است.
• شیر شتر سبب تسریع ترمیم سوختگی میشود که به واسطه وجود مواد مغذی خاص و ضد میکروبی در آن میباشد.
• بیماران داراي هپاتیت بعد از خوردن شیرشتر عملکرد بدنشان بهبود یافته است.
• آلفالاکتالبومین یک عامل آنتی اکسیدان قوي براي نوزاد محسوب میشود و از این نظر اهمیت شیرشتر از شیرگاو بالاتر است.

منابع

1. Konuspayeva, G., Faye, B., Loiseau, G. (2009). “The Composition of Camel Milk: A MetaAnalysis of the Literature Data”. Journal of Food Composition and Analysis No.22 pp. 95-101.
2. EL-Agamy, E. I., Nawar, M., Shamsia, S. M., Awad, S., Haenlein, G. F. W. (2009). “Are Camel Milk Proteins Convenient to the Nutrition of Cow Milk Allergic Children? Small Ruminant Research
3. No.82, pp. 1-6.
4. Al haj, O. A., Al Kanhal, H. A. (2010).” Com-positional, Technological and Nutritional Aspects of Dromedary Camel Milk”. International Dairy Journal No.20,pp. 811-821. 6. Shabo, Y., Barzel, R., Margoulis, M., Yagil, R. (2005). “Camel Milk for Food Allergies in Children”. Immunology and Allergies No.7, pp. 796-798
5. 4.]. Zagorski, O., Maman, A., Yafee, A., Meisles, A., Van Creveld, C., Yagil, R. (1998).” Insulin in Milk –A comparative Study. International Journal of Animal Science No.13, pp.241-244 5. Agrawal, R. P., Budania, S., Sharma, P., Gupta, R., Kochar, D. K. (2007a). “Zero Prevalence of Dia-betes in Camel Milk Consuming Raica Community of North-West Rajasthan”, India. Diabetes Research and Clinical Practice No.76,pp. 290-296.