اقتصادمقاومتی شمال گلستان با پرورش شتر

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز گلستان،

((مرا که می بینید، مدتها می توانم در صحرا راه بروم بی آنکه آبی بیاشامم و یا غذایی بخورم)).

این جملات آشنا بخشی از درس کتاب فارسی دبستان در دهه۶۰ بود که ما را به دوران مدرسه می برد.

این حیوان البته برای کودکان شمال کشور که در منطقه سرسبز  زندگی می کنند کمی عجیب به نظر می آمد.

 پرورش این حیوان امروزه به یکی از ظرفیتهای اقتصادی کم و بیش پنهان دشت های جلگه ای شمال استان  تبدیل شده است. بخاطر اهمیت نقش آن در اقتصاد صحرا نشینان هر واحد آن به نفر شمرده می شود.

پرورش سنتی شتر بخشی از اقتصاد زندگی مردم ترکمن مناطق شمالی گلستان از جمله شهرستانهای گنبد کاووس، آق قلا و بندر ترکمن و گمیشان تا اینچه برون را تشکیل می دهد.

به گفته رحمت سمیعی، معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی گلستان در حال حاضر بیش از ۸هزار نفر شتر در گلستان پرورش داده می شود و گلستان رتبه سوم کشوری پرورش این دام را دارد.

وی می گوید: حدود ۸۰۰بهره بردار در آمد زندگی خود را از پرورش شتر تامین می کنند.

سمیعی می افزاید: ۸هزار نفر شتر استان سالانه ۱۸۰۰تُن شیر و ۲۵۰تُن گوشت تولید می کنند و اجرای طرح توسعه صنعت شتر، خدمات رسانی و تغذیه کمکی گله ها، اصلاح ژنتیکی و مدیریت تولید مثل، ارتقاء سطح دانش گله داران، تشکیل تعاونی های شترداران از برنامه های معاونت امور دام جهاد کشاورزی برای توسعه صنعت شتر داری استان است.

الیاسیان کارشناس دام جهاد کشاورزی گلستان می گوید: شترهای استان گلستان تنها نژاد شیری شترهای کشور است و شیر، کرک و بچه شتر سه منبع اصلی درآمد این صنعت است که هر دو سال یکبار نصیب شترداران می شود.

الیاسیان می افزاید: شتر به علت مصرف کم علوفه خصوصا مصرف خارشتر بازدهی خوبی در دشت های شمال گلستان دارد.

جهاد کشاورزی استان از سال۱۳۹۰ با سرشماری شترهای استان این موجود پر فایده را جزو دام های سنگین محسوب و طرحهای حمایتی خود را آغاز کرد و طبق برنامه پنج ساله در سال۹۰ قرار بود تعداد شتر های گلستان به ۱۰هزار نفر برسد. 

مدیریت دولت بر پرورش شتر

الیاسیان می گوید: پلاک کوبی گوش شترها بخشی از طرح سرشماری شترهای استان است که برخی از صاحبان شتر بخاطر ترس از پرداخت مالیات، شناسایی شدن صاحب دام تصادف کرده در جاده به عنوان مقصر از آن طفره می روند از طرفی به علت کوچک بودن گوش شتر برخی پلاک ها هنگام چرای شتر به خارهای بیابان گیر می کند و کنده می شود.

نور محمد پرورش دهند شتر می گوید: از قدیم شترهای استان متعلق به چهار طایفه ترکمن بود که هر طایفه نشانه های مخصوص خودش را بر روی گوش و گردن دام خودش قرار می داد و قابل شناسایی بود.

به گفته نور محمد از پرورش دهندگان شتر در روستای دیگچه گنبد کاووس، تعاونی شتر داران تنها ۱۰کیلوگرم تا ۱۵کیلوگرم سبوس با قیمت یارانه ای برای هر شتر تامین می کند که بسیار کم است. همچنین کارگران ساربان گله های عضو تعاونی را به سختی تحت پوشش بیمه قرار می دهد.

نور محمد که ۲۵نفر شتر دارد تنها توانسته یک نفر از ۳کارگر خود را بیمه تامین اجتماعی  کنداما سه کارگر دیگر او هنوز بیمه نیستند.

نور محمد می گوید: تعاونی ما ۴۵عضو دارد و حدود ۹۰نفر هم غیر عضو هستند که در صورت افزایش حمایتهای دولتی اعضاء تعاونی ها هم بیشتر خواهند شد.

تغذیه شتر

شتر در طبیعت از گیاهان خودرو مثل کنگر، خارشتر و برگ گز تغذیه می کند و به این علت نگهداری آن کم هزینه است.

شهابی یک پرورش دهنده دیگر نیز می گوید: هر چقدر شتر علوفه خشک بیشتری مصرف کند، غلظت و کیفیت دوغ و شیرش زیاد می شود.

وی می افزاید: شتر کم هزینه بوده، آب بسیار اندکی می خورد و مقاومت زیادی در برابر گرما دارد و این مسائل سوددهی پرورش این حیوان را افزایش داده است.

اگر چه بخش اعظم خوراک شتر از دانه جو و کاه جو و گندم ذخیره شده دامداران تشکیل می شود در ۴ماه از سال هم (دی ماه تا اردیبهشت) شتر به مرتع نیاز دارد تا آزادانه در بیابانهای مرتعی چرا کند.

البته به علت کاهش تولیدپنبه، پنبه دانه دیگر در سبد غذایی شتر ها نیست (شتر در خواب بیند پنبه دانه).

نورمحمد می گوید: هر شتر برای زمستان گذرانی حداقل به یک هکتار مرتع نیاز دارد و تعاونی ها باید برای تامین نیاز سالانه شترداران همکاری کنند تا بتوانیم این صنعت را توسعه بدهیم.

وی می گوید: خوشبختانه شتر در فصل زمستان با چرای آزادانه در مراتع مزاحمتی برای کشاورزان و به خصوص کلزاکاران ایجاد نمی کند.

درآمدزایی شتر

حسین زاده یکی دیگر از پرورش دهنده شتر شهرستان گنبد کاووس می گوید: بخشی از درآمد ما از فروش شترهای جوان یک تا سه ساله نر برای تهیه گوشت است که در میدان دام گنبد کاووس به فروش می رود و هر کدام بین ۱۰۰تا۱۵۰ کیلوگرم گوشت دارد که به قیمت ۱۰۰تا۱۲۰هزار تومان در قصابی های گنبد کاووس، آق قلا و بندر ترکمن به فروش می رود.  

نورمحمد می گوید: از آنجا که قیمت گوشت در خارج از کشور گران است فراهم کردن زمینه صادرات شتر می تواند درآمد ارزی بالایی برای کشور به همراه بیاورد.

کرک شتر

یکی از منابع تامین نخ برای قالی بافی خصوصا در بین خانواده های قالیباف ترکمن است.

البته نخ کرک شتر از قدیم در تهیه لباس و کلاه و شال استفاده می شود گران قیمت است اما برنامه ای برای فرآوری و بسته بندی مکانیزه آن وجود ندارد.

شتر در فرهنگ دینی ترکمن های گلستان

انجام قربانی در عید قربان بخشی از مناسک مسلمانان است که در بین اهل سنت روستاهای ترکمن نشین با ذبح شتر به صورت شراکتی یک نفر شتر ۵ساله باز طرف ۵تا۷ خانواده مشترک قربانی می شود.

خواص گوشت شتر 

دکتر مریم ابومردانی متخصص تغذیه می گوید: گوشت شتر طبع گرمی دارد منبع بسیار خوبی از مواد مغذی است و از جهت ترکیبات شیمیایی با گوشت سایر دام‌های اهلی مقداری تفاوت دارد. این گوشت در مقایسه با گوشت گاو از میزان پروتئین و چربی کمتری برخوردار است و در مقایسه با سایر گوشت‌های دیگر حاوی سدیم بیشتر و پتاسیم کمتری است.

دکتر ابومردانی می افزاید: کوهان شتر چربی خالص بوده و تقریبا ۸۲درصد از وزن کل چربی بدن شتر را تشکیل می‌دهد.

از گوشت شتر در تهیه انواع خورش، آبگوشت و خوراک استفاده می‌شود. دل، جگر، قلوه، مغز، زبان و دیگر احشای این حیوان نیز از نظر ارزش تغذیه‌ای تقریبا مانند دیگر دام‌های اهلی است.

وی می گوید: گوشت شترهای کم‌سن و سال که بین یک تا ۳ساله هستند از جهت مزه، طعم و نرمی شبیه گوشت گوساله است.

خواص شیر شتر

 شیر شتر نه تنها به حفظ سلامتتان کمک می‌کند بلکه در صورت ابتلا به هر بیماری، مانند یک دارو نیز عمل می‌کند.

دکتر ابومردانی می گوید: شیر شتر حاوی کلیه مواد مغذی ضروری مانند پروتئین، کلسیم، کربوهیدرات، قند طبیعی، فیبر، آهن، منیزیم، ویتامین‌های فراوان است که تمام این مواد مغذی به سلامت و زیبایی کمک می‌کند.

کمک به کنترل دیابت و بهبود حساسیت به انسولین

این متخصص تغذیه می افزاید: نوشیدن شیر شتر باعث کاهش قند خون و بهبود حساسیت به انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱و۲ می‌شود و فیبر زیاد شیر شتر می تواند به کنترل قند خون کمک می‌کند و از آنجا که سرشار از پروتئین است و چربی کمی دارد، به کاهش وزن اضافی و کاهش سطح کلسترول بد کمک می‌کند.

اکسیری ناب برای کودکان مبتلا به اوتیسم

وی می گوید: شیر شتر یک نوش‌دارو برای اوتیسم است که به جلوگیری از علائم آن در کودکان کمک می‌کند و خاصیت آنتی‌اکسیدانی موجود در شیر شتر می‌تواند به از بین بردن اوتیسم کمک کند.

ابومردانی می افزاید: شیر شتر، راز استخوان‌های سالم است زیرا به خاطر داشتن ویتامین سی و کمک به کلاژن سازی به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند، همچنین کلسیم موجود در آن می‌تواند استخوان‌ها را تقویت کرده و مسکن درد مفاصل است.

به گفته دکتر ابومردانی همچنین شیر شتر یک نوشیدنی برای جوانی و شادابی و زیبایی پوست است و به پاکسازی خون، سالم نگه داشتن کبد و بهبود هضم کمک می‌کند که همه‌ی این عوامل باعث بهبود سلامت پوست انسان می‌شوند.   

سمیعی معاون امور دام جهاد کشاورزی استان درباره جمع آوری شیر شتر می گوید: مرکز جمع‌آوری شیر شتر را در استان راه‌اندازی کرده‌ایم و از پرورش‌دهندگان محصولاتشان خریداری می‌شود، اما بسته‌بندی به صورت سنتی است و عمده محصولی که تولید می‌شود به استان‌های دیگر از جمله تهران، مشهد و تبریز فرستاده می‌شود و درآمدزایی خوبی برای شترداران داشته است و برای این‌که ارزش افزوده محصول از استان خارج نشود باید واحدهای فراوری مخصوص شیر شتر در منطقه ایجاد کنیم.

وی می افزاید: برای توسعه صنعت پرورش شتر نیازمند حمایت و مساعدت بانکهای استان هستیم، علاوه بر استقبال از سرمایه گذاران، احداث کارگاه های کوچک محلی هم به توسعه شترداری در استان کمک می کند.

سمیعی همچنین پیشنهاد کرد که کارخانه های بزرگ فرآورده های لبنی گلستان بخشی از خط تولید خود را برای بسته بندی و فرآوری شیر شتر تجهیز کنند.

ضعف برنامه های اصلاح نژادی پرورش شتر

نورمحمد می گوید:فصل جفت گیری شتر در پاییز و زمستان و بخشی از گله با شترهای نر گله خودم آبستن شده ولی تا کنون از برنامه های اصلاح نژادی جهاد کشاورزی بهره مند نشده ایم.

نتیجه:

گلستان به عنوان سومین رتبه پرورش شتر کشور و تنها تولیدکننده شیر شتر با ظرفیتهای فراوان دشتهای کم آب شمالی نیازمند برنامه ای همه جانبه و مدون برپایه فرهنگ بومی مردم منطقه است تا ضمن افزایش تولید با بسته بندی و بازاریابی صحیح از این نعمت خدا دادی ار جهت تقویت اقتصادمقاومتی استفاده کند.

سردبیر: سیدحسین حسینی