شتران زبان ندارند تا گله کنند

فیزیک بدنی ام از من حیوانی مقاوم در شرایط سخت بویژه آب و هوای گرم، خشک و بیابانی ساخته است، ویژگی های منحصر به فردم در بخش های اقتصادی، دارویی، غذایی وغیره مرا ممتاز کرده است.

اما درعجبم چرا در کشوری مانندایران که 80 درصد اقلیم آنرا آب و هوای خشک و بیابانی تشکیل می دهد، کمتر مورد توجه قرار گرفته ام؟

من حیوانی بی آزار و کم هزینه ام، تغذیه من از گیاهانی است که دیگر حیوانات علف خوار کمتر رغبت به خوردن آن می کنند، در بیابان و صحراهای گرم و خشک که حیوانات دیگر نای تاب آوردن ندارند، من به راحتی زندگی می کنم.

من حیوانی باربر هستم و به اندازه یک وانت شهری بار می برم، من اهل مسابقه ام، دو میدانی ام بد نیست ، باور کنید در عصر مسابقات ˈفرمول یک ˈ در برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در همین دوران، مسابقات کورس شتر دوانی برگزار می شود.

با وجود این همه مزیت بشر می تواند بسیاری از احتیاجات خود را بوسیله من برطرف کند، نگذارید نسل حیوان مفیدی چون من منقرض شود که نوعی کفران نعمت است.

اگرچه تعریف از خود درست نیست اما برای جلوگیری از انقراض نسل و کفران نعمت لاجرم خود وارد میدان شدم تا مزایای اقتصادی و خواص غذایی و دارویی ام را برای آشنایی بیشتر شما معرفی نمایم .

راستی ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست ، ایرانیان در قدیم واقف به این همه مزایا که گفتم، بودند، برای همین هم بود که واحد شمارش مرا ˈنفرˈ نام نهادند .

اول درباره خواص شیرم بگویم که هرچه بگم کم گفته ام، شیر من علاوه بر اینکه یک غذای کامل است در درمان برخی بیماری ها نیز کاربرد دارد.

بالا بودن میزانˈبتاکازئینˈ درشیر من سبب افزایش قابلیت هضم و کاهش آلرژی زایی آن در انسان بویژه در کودکان می گردد ضمن اینکه وجود اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب و انواع ویتامین های A، D، E، C و گروه B و نیز وجود میزان قابل توجهی ˈکلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیمˈ در شیرم جملگی موید مفید بودن شیر من برای انسان است.

اگرچه طعم شیر من بدلیل نوع تغذیه ام، کمی شور است اما خواص درمانی فوق العاده ای دارد بطوریکه شیرم بدلیل دارا بودن ماده ای شبیه ˈانسولینˈ که در برابر اسید معده مقاوم است، نقش موثری در بهبود ˈدیابت نوع یک ˈ برعهده دارد ضمن اینکه در درمان کودکان مبتلا به ˈاوتیسمˈ نیز از شیر من استفاده می شود.

ازسوی دیگر خواص شیر من در پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی، فشارخون، سل وبرخی امراض دیگر موثر است.

همچنین در شیر من پروتئین ویژه ای وجود دارد که میزان ˈکلسترولˈ خون را کاهش داده و مانع از ˈتصلب شرائینˈ می شود، در شیر من مقادیر قابل توجهی از عوامل ضد میکروبی، فاکتورهای رشد، مواد کاهش دهنده کلسترول و آنتی اکسیدانها وجود دارد که شباهت زیادی به شیر انسان دارد از این رو در سالهای اخیر تهیه شیر خشک نوزادان از شیرم مورد توجه ویژه برخی کشورهای صنعتی دنیا قرار گرفته است.

هم اکنون احساسی به من دست داد که شاید خواصی را که در مورد شیر خود بیان کردم در باور برخی از شماها نگنجد لاجرم برای تایید سخنانم، مطلبی به نقل از اساتید دانشگاه را بیان می کنم.

یکی از اعضای هیات علمی دانشکده علوم و صنایع غذایی گرگان در خصوص مزایای شیر شتر به ایرنا گفت: ˈ شیر شتر نسبت به شیر گاو، حاوی 10 برابر آهن، 5 برابر پتاسیم و ویتامین C، چهار برابر سدیم و 3 برابر کلسیم و منیزیم و مقدار بیشتری اسیدهای چرب غیر اشباع، پروتئین، کلر و اسید فولیک بوده و آغوز آن سرشار از آنتی بادی ها و ترکیبات ضد سرطانی استˈ.

ˈمرتضی خمیریˈ ادامه داد: ˈچربی و لاکتوز شیر شتر نسبت به شیر گاو کمتر و انسولین آن بیشتر است و همین ویژگی موجب شده تا گزینه مناسبی برای افراد دیابتی، رژیمی و حساس به لاکتوز باشد ضمن اینکه شیر این حیوان برای درمان آب آوردگی مفاصل، یرقان، بیماری های طحال، سل، ترمیم زخم ها، تنگی نفس یا آسم، کم خونی، بواسیر، بسیار مفید است.

به گفته او، شیر شتر دارای خاصیت لاغر کنندگی بوده و یک غذای رژیمی است ضمن اینکه تحقیقات نشان داده است که پادتن های موجود در شیر شتر برای غلبه بر بیماری هایی نظیر سرطان، ایدز، آلزایمر و هپاتیت C مفید است.

اما از ارزش غذایی و خواص دارویی شیرم که بگذریم بد نیست درباره خواص گوشتم نیز بیان کنم که خالی از لطف نیست ضمن اینکه پاسخی جامع به باورهای غلط عده ای از آدمیان درخصوص سفت بودن گوشت من و پایین بودن ارزش غذایی آن، خواهد بود.

اگرچه گوشت من در مقایسه با گوشت گاو از میزان پروتئین کمتری برخوردار است اما به لحاظ شکل ظاهری شبیه گوشت گوسفند است، در گوشت من سدیم بیشتر و پتاسیم کمتری وجود دارد، گوشت من حاوی پروتئین هایی با ارزش غذایی بالا و برخی ویتامین های گروه B و نیز برخی عناصر معدنی همچون ˈآهن، فسفر و کلسیم استˈ ضمن اینکه به افرادی که بهانه گوشت سفت مرا دارند ، متذکر می شوم ، گوشت شتران سنین بین یک تا سه سال نرمتر و خوش طعم تراست.

باز هم ببخشید، من حیوان هستم و حس حیوانی ام می گوید که برای آدمیان باید از زبان خود آنان دلیل و برهان بیاورم، زیرا این اشرف مخلوقات بعضا حرف خود را نیز قبول ندارند چه رسد به حرف حیوانی چون من.

برای پی بردن به ارزش اقتصادی، غذایی و دارویی ام و نیز دلیلی برای توجه به من و توسعه همه جانبه پرورش من کافی است به نکاتی که متخصصان امر مطرح می کنند گوش دهند.

معمولا بشر برای توجیه برخی ناکامی ها و اتلاف منابع و شاید پیشگیری از این امور اقدام به برگزاری همایش و جلسات مختلف می کند که اخیرا در استان گلستان همایشی نیز برای بررسی وضعیت شتر در ایران شکل دادند.

در این همایش متخصصان و مسوولان مختلف استان گلستان و کشور در این باره داد سخن سردادند و مسایلی را مطرح کردند که اشاره به برخی از آنها خالی از لطف نیست.

دکتر ˈامیر کیاسریˈ استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، با اشاره به مزایای بالای اقتصادی و نیز ارزش غذایی و دارویی شیر و گوشت شتر، ترویج فرهنگ پرورش این حیوان در کشور را ضروری و بر آن تاکید کرد.

وی گفت: امروزه پرورش شتر در برخی کشورهای افریقایی و حاشیه خلیج فارس، منبع درآمد بالایی را برای این کشورها به همراه آورده است.

دکتر کیاسری با بیان اینکه 80 درصد مساحت کشور را اقلیم خشک و نیمه خشک تشکیل می دهد که برای پرورش شتر مناسب است، افزود: مقاومت بالا و سازگاری با شرایط آب و هوایی خشک و بیابانی این حیوان و نیز نوع تغذیه آن، شتر را در ردیف حیوانات با صرفه اقتصادی بالا قرار داده است.

وی اضافه کرد: پرورش شتر می تواند جایگزین پرورش دام های سبک که هزینه بالایی دارند و مراتع بیشتری را نیز تخریب می کنند، شود ضمن اینکه ارزش غذایی و خواص دارویی شیر و گوشت این حیوان نیز درآمد زیادی را نصیب پرورش دهندگان آن و اقتصاد کشور خواهد کرد.

این استاد دانشگاه همچنین با بیان اینکه هیچ الگویی در زمینه پرورش شتر در کشور وجود ندارد، تصریح کرد: با تهیه این الگو و نیز تاسیس بانک اطلاعاتی از تعداد دقیق شترهای موجود در کشور می توان ضمن ترویج فرهنگ پرورش شتر، به ایجاد اشتغال و توسعه گردشگری در کشور کمک کرد.

دکتر ˈمختار مهاجرˈ رییس سازمان جهادکشاورزی استان گلستان نیز برلزوم اتخاذ راهبرد دانش بنیان و عملیاتی برای توسعه و پرورش شتر در کشور را ضروری دانست و بر تحقق آن تاکید کرد.

وی گفت: ظرفیت های بسیار خوبی در پرورش شتر در کشور و بخصوص استان گلستان وجود دارد که بایستی با اتخاذ راهبردهای دانش بنیان و عملیاتی آن را اجرایی نمود.

دکتر مهاجر با بیان اینکه بایستی در اتخاذ راهبردهای دانش بنیان، جنبه های مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پرورش شتر را در نظر گرفت، افزود: باتوجه به ویژگی های شتر و خواص آن، توسعه پرورش این حیوان می تواند یکی از راهکارهای مهم در تحقق اقتصاد مقاومتی درکشور نیز باشد.

وی همچنین تعدد مراکز تصمیم سازی را از عوامل مهم در عدم توسعه پرورش شتر در کشور دانست، اضافه کرد: در تدوین استراتژی های توسعه پرورش شتر می توان با بومی سازی روش های علمی جهان گام های موثری را برداشت و روش های سنتی را به روش های صنعتی تبدیل نمود.

دکتر مهاجر تصریح کرد: برای توسعه پرورش علمی و صنعتی شتر در کشور باید مشارکت ملی وجود داشته باشد ضمن اینکه حمایت های لازم نیز از فعالان این بخش صورت گیرد.

استاد دانشگاه گنبدکاووس نیز در این همایش با اشاره به اهمیت اجتماعی و فرهنگی پرورش شتر دراستان گلستان بویژه قوم ترکمن، گفت: استفاده از شتر درآیین های عروسی بعنوان کجاوه و نیز گوشت، شیر و دوغ شتر که خواص درمانی دارد، بیشتر در این قوم رایج بوده است.

دکتر ˈآشور محمد قره باشˈ افزود: پرورش شتر بعد از اسب در بین ترکمن ها مرسوم و دارای قدمت بالایی است بطوریکه پرورش دهندگان شتر را ˈدوجی یا دیه جیˈ می نامیدند که اکنون یک طایفه مهم و بزرگ ترکمن به این نام خوانده می شوند.

وی اضافه کرد: ترکمن ها علاوه بر استفاده از گوشت، شتر و دوغ شتر، دربرخی صنایع دستی ازجمله قالی، قالیچه و سوزن دوزی نیز تصاویر شتر را قرار می دادند.

دکتر قره باش، بابیان اینکه بدلیل برخی مشکلات و حمایت های اندک از پرورش دهندگان شتر در این منطقه، امروز نسل شتر تک کوهانه ترکمن درحال انقراض است، تصریح کرد: باید با رفع مشکلات و حمایت های لازم از پرورش دهندگان این حیوان، فرهنگ پرورش شتر را درمنطقه مجدا احیاء نمود.

تعداد شترهای موجود دراستان گلستان حدود 3 هزار نفر و تعداد شتر ها در کل کشور نیز بیش از 100 هزار نفر می باشد.

آیا رسیدگی بیشتر و سامان دادن به وضعیت شتر با این همه مزایا و وجود شرایط مطلوب ، ضروری نیست؟