مقاله پژوهشی کامل: بررسی تأثیر شیر شتر بر رفتارهای شبه اوتیسمی در موشهای آزمایشگاهی

بررسی تأثیر شیر شتر بر رفتارهای شبه اوتیسمی در موشهای آزمایشگاهی
سحر حیدری ،۱بهاره امین ،۲اکبر پژهان ،۳سید جمال میرموسوی ،۴محمد محمدزاده*۵
.۱دانشجوی کارشناسی ارشد فیزیولوژی پزشکی، گروه فیزیولوژی و فارماکولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، ایران
.۲دانشیار گروه فیزیولوژی و فارماکولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، ایران
.۳استاد گروه فیزیولوژی و فارماکولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، ایران
.۴استادیار گروه طب سنتی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران
.۵استادیار گروه فیزیولوژی و فارماکولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران

چکیده زمینه و هدف: اختلال طیف اوتیسـم ) (ASDنوعی اختلال عصـبی اسـت که رفتار تکراری و اختلال ارتباط اجتماعی دو علائم اصـلی آن اسـت. شـیر شـتر به دلیل داشـتن خواص آنتیاکسـیدانی، تعدیل کننده سـیسـتم ایمنی و ضـدالتهاب ممکن است بتواند در درمان اوتیسم مؤثر واقع شود. مواد و روشها: موشهای باردار به طور تصادفی به صورت داخل صفاقی ۵۰۰میلیگرم در کیلوگرم والپروئیک اسید ) (VPAدر روز ۱۲/۵حاملگی تزریق شد. سپس نوزادهای نر به پنج گروه کنترل، گروه ،VPAگروه شیر خام شتر +ریسپریدون و گروه شیر شتر پاستوریزه + ریسپریدون و ریسپریدون تقسیم شدند. برای دوره درمان ریسپریدون )mg/kg (0/2تزریق شد و شیر خام و پاستوریزه شده شتر روزانه ) (۱۰ ml/kgبه مدت ۴۲روز به موشها داده شد. آزمایشهای تداخل رفتاری- اجتماعی و تکراری در ابتدا و انتهای دوره درمان سنجیده شد. یافته ها: شاخصهای جامعه پذیری و ترجیح اجتماعی زاده های مادرانی که VPAدریافت کردند کاهش معناداری داشت. همچنین رفتارهای تکراری خودآراستگی در این حیوانات افزایش یافت. گروه های درمانی پس از دریافت رژیم شیر شتر و داروی ریسپریدون، رفتارهای اجتماعی و تکراری در آنها بهبود یافت و نسبت به گروههای VPAو نیز قبل از درمان اختلاف معناداری داشتند و شاخصهای اجتماعی افزایش نشان داد. شاخص جامعه پذیری، ترجیح اجتماعی، شاخص ترجیح اجتماعی و نیز رفتارهای تکراری در قبل و نیز در بعد درمان بین گروهها به طور معنی داری )(p <0.001 بعد از درمان بهبود یافت. نتیجه گیری: درمان با رژیم شیر شتر رفتارهای اصلی علائم اوتیسم مانند تعاملات اجتماعی و حرکات تکراری را بهبود بخشید.

مقدمه ( حاصلAutism spectrum disorder) 1بیماری طیفی اوتیسم طیف وسیعی از اختلال در تکامل سیستم عصبی است. ویژگیهای شناخته شده در اوتیسم عموماً شامل: تداخل در ارتباط اجتماعی متقابل، برقرار نشدن ارتباط و علائق محدود و رفتارهای تکرارشونده فیزیکی بیهدف هستند ) .(۱نخستینبار کانر در سال ۱۹۴۳به توصیف کودکانی پرداخت که از نقایص ارتباطی و مشکلات رفتاری نظیر اعمال قالبی ۲و تکراری برخوردار بودند. این کودکان نمیتوانستند با دیگران ارتباط برقرار کنند و به هر آنچه به آنها عرضه میشد، بیتوجهی نشان میدادند ) .(۲دامنه علائم ممکن است خفیف تا شدید باشد. ) .(۳مدلهای حیوانی اوتیسم همچنین اختلالات رفتاری اوتیسم در انسان را بهخوبی نشان میدهد ) .(۴بسیاری از شواهد نشان میدهد که قرار گرفتن در معرض داروهای ضدصرع در دوران بارداری خطر ابتلا به اوتیسم را در کودکان افزایش میدهد ) .(۵طبق شواهد، مادران بارداری که در سهماهه اول بارداری در معرض والپروئیک قرار بگیرند، خطر بالایی برای تولد کودکان اوتیسمی دارند ) .(۶همچنین در میان مدلهای توسعهیافته برای اوتیسم، مدل حیوانی اسید والپروئیک )(VPA نزدیکترین علائم به بیماری اوتیسم در انسان را دارد ) .(۴با بسته شدن لوله عصبی، اعصاب جمجمه در روز ۱۲تا ۱۳ حاملگی که یک دوره زمانی حساس برای اعصاب حسی و حرکتی است. فرزندان موشهای صحرایی تحت تیمار با والپروئیک در روز ۱۲/۵حاملگی رفتارها و مشخصات بیماران اوتیسم را نشان میدهند ) .(۷آزمون تعامل اجتماعی ۱یکی از آزمودنهای مهم رفتاری در تشخیص و بررسی بیماران اوتیسمیک بهکار میرود که در آن جامعهپذیری ۲و ترجیح اجتماعی ۳بیماران اوتیسمیک بررسی میشود. با توجه به اینکه دارویی قطعی برای درمان اوتیسم وجود ندارد بااینحال سازمان غذا و داروی ایالاتمتحده به داروی ضدروانپریشی ریسپریدون ۴مجوز و گواهی تأیید داد ).(۸ شیر شتر به دلیل تنوع زیاد خاصیتهای درمانی و مکانیسمهای پیشگیری از بیماریها مورد استقبال جمعیتهای مختلف است ) .(۹شیر شتر دارای ترکیبات منحصربهفردی است که آن را از شیر سایر پستانداران متمایز میکند ) .(۱۱ ,۱۰شیر شتر، خواص آنتیاکسیدانی، تعدیلکننده سیستم ایمنی، ضدالتهاب، انسولین شکل و ضدآپوپتوز دارد ) .(۱۲به همین دلیل از آن در درمان بیماریهای مختلف مانند دیابت، آلرژی، اختلالات ایمنی و سرطان استفاده میشود ) .(۱۱از شیر شتر بهطور سنتی و مطالعات بالینی و مشاهدهای در برخی از مناطق جهان در درمان اوتیسم استفاده میشود ).(۱۵-۱۳ در این مطالعه تلاش میشود تأثیر رژیم حاوی شیر شتر به همراه داروی ریسپریدون بر بهبود علائم رفتاری- اجتماعی بیماری اوتیسم ازجمله توانایی برقراری ارتباط با افراد ناآشنا بررسی شود. ۱ Social interaction test 2 Sociability .2مواد و روشها حیوانات موشهای صـحرایی ویســتار مورداسـتفاده در این تحقیق از مرکز آزمایشـگاه حیوانات دانشـگاه علوم پزشـکی مشـهد، بهدسـت آمدهاند. موشها در یک قفس پلاسـتیکی آکریلیک در دمای اتاق ۲ ± ۲۵ درجه سـانتیگراد، رطوبت نسـبی ۵۵ ± ۵و ۱۲سـاعت چرخه نور/ تاریکی قرار گرفتند. در تمام مدت آزمایش، دســترســی راحت به آب و غـذای اســـتـانـدارد و کـافی داشـــتنـد. همـه موارد بـا رعـایـت اســـتـانـدارد مربوط بـه قوانین اخلاقی بـا کـد اخلاق .(IR.MUMS ) MEDICAL. REC.1398.264توســـط کمیتـه اخلاق تحقیقـات بهداشـتی دانشـگاه علوم پزشـکی مشـهد، صـورت گرفت. پنج موش ماده و یک موش نر در هر قفس قرار داده شــد و آزمایش اســمیر واژن برای تشـــخیص پلاکهـای بـارداری دو بـار در روز )۸:۳۰ بعدازظهر و ۸:۳۰صـبح( انجام شـد. پس از تشـخیص، موشها به قفسهـای جـداگـانـه منتقـل شـــدنـد و این روز اولین روز بـارداری ) (GD1در نظر گرفته شد. آمادهسازی موش اوتیسمی بهوسیله القا والپروئیک اسید موشهای باردار بهطور تصـادفی به دو گروه تقسـیم شـدند )تعداد = ۵و تعـداد = ۵۰۰ .(۲میلیگرم در کیلوگرم والپروئیـک اســـیـد بـه پنج مـاده بـاردار )زادههـای نر آنهـا چهـار گروه دریـافـتکننـده والپروئیک اســید را تشــکیل دادند( و دو موش ماده باردار )که از زادههـای نر آنهـا بـهعنوان کنترل( آب تقطیرشـــده در روز ۱۲/۵ حاملگی بهصــورت داخل صــفاقی ) (I.Pتزریق شــد ).(۱۷ ,۱۶ والپروئیک اسـید در محلول سـالین ۰/۹درصـد حل شـد و حجم تزریق ۱۰میلیلیتر در کیلوگرم بود. همه موشها تا زمان از شـیر گرفتن تا روز ۳۰پس از تولد ) (PND 30نگهداری شـدند. سـپس ۳۰موش از شـــیر گرفتـه و برای آزمـایشهـای پس از زایمـان گروهبندی شــدند. گروه کنترل: موشهایی که والپروئیک اســید دریـافـت نکردهانـد ) ،(n = 6گروه والپروئیـک اســـیـد: موشهـایی کـه والپروئیک اســید دریافت کردند ولی درمانی دریافت نکردند )= ۶ ،(nگروه ریســـپریـدون: موشهـایی کـه پس از دریـافـت والپروئیـک اسـید داروی ریسـپریدون دریافت کردند ) ،(n = 6گروه شـیر خام شـتر + ریسـپریدون: پس از دریافت والپروئیک اسـید، شـیر خام به همراه داروی ریسـپریدون دریافت کردند ) (n = 6و گروه شـیر شـتر پاسـتوریزه + ریسـپریدون، پس از دریافت والپروئیک اسـید، شـیر پاسـتوریزه به همراه داروی ریسـپریدون دریافت کردند ) .(n = 6با توجه به مطالعات گذشـته که موش نر در معرض والپروئیک علائم اوتیسـمیک بیشـتری نشـان میدهند تنها موشهای نر در گروهها لحاظ شد ).(۱۸ تجویز دارو و رژیم شیر شتر برای دوره درمـان از رژیم شـــیر خـام یـا پـاســـتوریزه شـــتر + ریسـپریدون )شـرکت سـبحان دارو( برای ارزیابی آزمون تعاملات اجتماعی اسـتفاده شـد. ریسـپریدون در محلول سـالین )محلول ۰٫۹درصـد نمک سـدیم کلراید( حل شـد. ریسـپریدون بهصـورت داخـل صـــفـاقی ) (I.Pدوز ۰/۲میلیگرم/ کیلوگرم وزن هر روز براســـاس مطالعات گذشــته تزریق شـــد ) .(۱۹شـــیر خام و پاســتوریزه شــتر روزانه ) ۱۰میلیلیتر در هر ۱۰۰۰گرم وزن بدن( بهصـورت گاواژ به موشها داده شـد. دوره درمان به مدت ۴۲روز ) ۳۵تا (۷۷آغاز صـورت گرفت. آزمایشهای رفتاری به مدت هفت روز قبل دوره درمان در روز سـیام و نیز در آخرین روز درمان روز هفتادوهفتم انجام شد. بررسی آزمون رفتاری، تعاملات اجتماعی نقص در تعـامـل اجتمـاعی، یکی از اصـــلیترین علائم اوتیســـم اســـت. آزمون تعـامـل اجتمـاعی در جـامعـهپـذیری و ترجیح اجتماعی در موش صـحرایی در دو دوره قبل و بعد از درمان، با استفاده از دستگاه سه دالانی ارزیابی شد ).(۲۰ دسـتگاه آزمون رفتار اجتماعی از جنس پلکسـی گلاس: این دسـتگاه شـامل سـه دالان در سـایز ) (۴۵×۴۵×۲۰سـانتیمتر اســت. دیوارههای جداکننده از جنس پلکســی گلاس شــفاف اسـت. قسـمت میانی هر دیواره قابلجابهجایی اسـت تا دسـترسـی موش صـحرایی به دالانها تحت کنترل باشـد. دو ظرف فنجان مانند سـیمی با درپوش قابلجابهجایی بهاندازهای که یک موش صـحرایی بهراحتی در آن قرار بگیرد در قسـمت داخل و میانی دالان راســت و چپ قرار گرفت. دیواره ظرفها از جنس ســیم اسـت تا هوا بهراحتی منتقل شـود اما فاصـله سـیمها طوری اسـت که از تماس مســتقیم فیزیکی بین موشهای صــحرایی داخل ظرف و موش سوژه جلوگیری کند. این آزمون در دو مرحله برای تشـخیص موشهای صـحرایی اوتیســـمی انجام گرفت؛ بدین شـــکل که در ده دقیقه اول در دالان اول کاپ خالی و در دالان وسـط موش سـوژه و در دالان ســـوم کـاپی قرار گرفـت کـه زیر آن موش غریبـه )ســـالم( قرار داشـــت. با قرار دادن دیوارههای پلکســـی گلاس دالانها را از یکدیگر جدا شـدند. موش سـوژه در دالان وسـط قرار گرفت و پنج دقیقه برای آشــنایی با محیط زمان داده شــد. با شــروع آزمـایش دیوارههـای جـداکننـده از جنس پلکســـی گلاس برای رفتوآمد موش سـوژه در بین سـه دالان برداشـته شـد. به موش ســوژه اجازه کشــف و شــناســایی دالانها داده شــد. ســپس رفتارهای موش ســوژه زیر نظر گرفته شــد و از ایجاد هرگونه سروصدا و استرس به موش جلوگیری شد. آزمون جامعهپذیری بهعنوان احسـاس طبیعی موشها برای همکاری با ســایر موشهای ناآشــنا تعریف شــده اســت. موش صـحرایی در محفظه مرکزی مجاز به کشـف دو محفظه پس از باز کردن درها بهصـورت آزادانه بود. مدتزمان صـرف شـده در هر دالان بـه مـدت ۱۰دقیقـه بـا اســـتفـاده از دوربین دیجیتـال ثبت شــد. آزمون ترجیح اجتماعی بهعنوان احســاس موشها برای همکاری بیشـتر با موشهای ناآشـنا نسـبت به افراد آشـنا تعریف شد. موش در دالان مرکزی نگه داشته شد. سپس موش دوم ناشـناخته با همان سـن و جنس منطقه غریبه دو در قفس خـالی قبلی آزمون اجتمـاعی قرار گرفـت ) .(۲۰زمـان صـــرف آزمـایش موش صـــحرایی در هر دو دالان کنـاری بـه مـدت ۱۰ دقیقه با دوربین دیجیتال ثبت گردید. شـاخص اجتماعی بودن و شاخص ترجیح اجتماعی نیز طبق معادلات زیر محاسبه شد. = شاخص اجتماعی بودن زمان صرف شده با موش غریبه یک زمان صرف شده دردالان خالی = شاخص ترجیح اجتماعی زمان صرف شده با موش غریبه دو زمان صرف شده با موش غریبه یک بررسی رفتارهای تکراری رفتارهای تکراری با مانیتور کردن خودآراستگی ۱موشها ارزیابی شد ) .(۲۱موش بهصورت جداگانه ابتدا به مدت ۱۰ دقیقه در یک قفس خالی برای خو گرفتن گذاشته شدند، سپس مدتزمان صرف شده برای خودآراستگی به مدت ۱۰دقیقه ثبت گردید. خودآراستگی شامل زمان وررفتن با سرو پنجهها، لیسیدن و چرخیدن دور خود بود. تجزیهوتحلیل دادهها برای آنالیز دادههای آزمونهای رفتاری از ANOVAدوطرفه استفاده شد. مقایسههای چندگانه توسط Tukey’s post hoc برای تعیین تفاوت بین پنج گروه انجام شد. نتایج بهصورت میانگین ± SEMبیان شدند و P-value ≤ ۰٫۰۵یا ≤ P-value 0.01برای معنیدار در نظر گرفته شد. تجزیهوتحلیل آماری انجامGraphpad Prism 9 وMicrosoft Excel 2013 توسط شد یافته ها جامعهپذیری و شاخص اجتماعی بودن در آزمون جـامعـهپـذیری، موشهـای کنترل، زمـان بیشـــتری را در دالان غریبه نسـبت به دالان خالی که نشـانگر یک رفتار اجتماعی طبیعی اســـت، گـذرانـدنـد. موشهـایی کـه قبـل از تولـد بـا والپروئیـک تیمار شــده بودند کاهش قابلتوجهی را در زمان صــرف شــده در دالان غریبه نشـان دادند ) (P <0/05درحالیکه زمان بیشـتری را در دالان خالی در مقایسـه با کنترل گذراندند )) (P <0/001شـکل .(A1این نتـایج نشـــاندهنـده جـامعـهپـذیری پـایین موشهـای صــحرایی اوتیســمی القاشــده با والپروئیک اســت. علاوه بر این موشهای صــحرایی القاشــده با والپروئیک اســید در مقایســه با موشهای کنترل کاهش قابلتوجهی در شـاخص اجتماعی قبل از شروع درمان نشان دادند )) (P <0/001شکل.(C-1 پس از درمان ۴۲روزه با شـیر خام و پاسـتوریزه شـتر به همراه داروی ریســـپریـدون آزمون رفتـاری- اجتمـاعی در موشهـای اوتســمی، گروه شــیر خام شــتر همراه داروی ریســپریدون بهبود نسـبی داشـت؛ بهطوریکه گروه شـیر خام + ریسـپریدون در دالان خالی زمان کمتری در مقایسـه با گروه والپروئیک اسـید گذراندند )) (P <0/05شـکل .(B-1درحالیکه درمان با داروی ریسـپریدون بدون شـیر شـتر بهبود معناداری با گروه والپروئیک اسـید مشـاهده نشد. موشهای تحت درمان با شیر خام و پاستوریزه + ریسپریدون کـه زمـان کمتری را قبـل از درمـان در دالان غریبـه گـذرانیـده بودنـد، پس از دریـافـت درمـان شـــاخص اجتمـاعی آنهـا بهبود بخشـــیـد ) (P <0/001و زمـان کمتری را در دالان خـالی ســـپری کردنـد. شـاخص اجتماعی در دو گروه درمان با شـیر خام و پاسـتوریزه شـتر در قیاس با گروه والپروئیک اســید همانطور که در شــکل (C) 1 نشان داده شده است، اختلاف معناداری داشتند ).(P <0/00

ترجیح اجتماعی و شاخص ترجیح اجتماعی در آزمون ح ی ترج اجتماع ، موش ی های کنترل ی زمان ب شتری را در دالان د ی جد )غریبه دو( در مقا سه ی با دالان آشنا )غریبه یک( صرف کردند که رفتار طب ی ع ی ترجیح اجتماعی میباشد. موشهای صحرایی القاشده با والپروئیک د ی اس زمان کمتری را در دالان د ی جد )<0/05 (Pو زمان بی ی شتر را در دالان آشنا ) (P <0/001نسبت به گروه کنترل ش ی به نما گذاشتند و اختلاف آماری بین دو دالان یک و دو بهصورت ) (P <0/01بود )شکل .(A-2ن ی ا داده دهنده ها نشان ترجیح اجتماعی ن یی پا در موشهای اوتیسمی القاشده با والپروئ ک ی د ی اس در قبل از تولد است. همچنین ش ، مو های صحرایی اوتیسمی در مقا سه ی با موشهای کنترل کاهش قابلتوجهی در شاخص ترج ح ی اجتماع ) ی (P <0/01نشان دادند )شکل ( . C-2 درحالیکه نتایج درمان با شیر شتر و ریسپریدون نشان داد موشهای صحرایی زمان کمتری را در دالان آشنا )غریبه یک( نسبت به گروه والپروئیک اسید صرف کرده بودند که اختلافات معنادار براساس آزمون آماری برای شیر خام+ ریسپریدون )<0/01 ،(Pشیر پاستوریزه + ریسپریدون ) (P <0/001و داروی ریسپریدون تنها ) (P <0/05بود و نیز این گروههای درمانی با گروه کنترل اختلاف معناداری نداشتند. همچنین گروههای درمانی زمان قرارگیری آنها در دالان جدید )غریبه دو( نسبت گروه کنترل اختلاف معناداری نداشتند. از طرفی گروه شیر پاستوریزه شتر طبق نتایج همانند گروه کنترل زمان بیشتری را با موش غریبه ناآشنا نسبت به موش آشنا گذراند ) .(P <0/01همچنین نتایج نشان داد که بین گروههای درمانی و گروه کنترل در دالان جدید )موش غریبه دو( اختلاف معناداری وجود ندارد )شکل .(B-2 شاخص ترج ح ی اجتماعی گروههای درمانی ) (P <0/001در ی مقا سه با گروه والپروئیک اسید همانطور که در شکل (C) 2نشان داده شده است، افزایش داشت. همچنین طبق نتایج، گروههای درمانی نسبت به قبل مطالعه اختلاف معناداری پیدا کردند. معناداری به تفکیک گروه بهصورت شیر خام + ریسپریدون )<0/05 ،(Pشیر پاستوریزه + ریسپریدون ) (P <0/001و داروی ریسپریدون تنها ) . (P <0/05بود

تایج آزمون رفتارهای تکراری پس از قرار دادن موشهای صحرایی به مدت ۱۰دقیقه در دالانها، زمان خودآراستگی بهعنوان فاکتور رفتار تکراری محاسبه شد. با توجه به نتایج موشهایی که والپروئیک اسید دریافت کرده بودند نسبت به کنترل رفتارهای تکراری بیشتری ازجمله بازی با سر و پنجه، خارانیدن بدن و لیسیدن بدن و دم و چرخیدن دور خود نسبت به گروه کنترل از خود نشان دادند ) .(P <0/001پس از درمان، شاهدِ کم شدن رفتار تکراری در گروههای درمانی بودیم؛ بهطوریکه بین گروهدرمانی شیر خام شتر + ریسپریدون و گروه والپروئیک اسید اختلاف معناداری وجود داشت ) .(P <0/01همچنین بین دو گروه شیر خام شتر + ریسپریدون در قبل و بعد از درمان ) (P <0/01و گروه شیر پاستوریزه + ریسپریدون در قبل و بعد از درمان )،(P <0/05 بهبود رفتار تکراری مشاهده شد )شکل .(

بحث و نتیجهگیری شـیر شـتر که بهنظر میرسـد دارای اثرات درمانی بالقوه در اوتیسـم میباشـد اهداف مطالعاتی گسـتردهای را در برگرفته اسـت. هدف از مطالعه حاضـر ارزیابی تأثیر مصـرف شـیر شـتر بر آزمون رفتاری- اجتماعی روی موشهای صــحرایی اوتیســمی اســت. در مطالعه حاضــر ابتدا مدل موش اوتیســم ایجاد شـد. در این زمینه، اســید والپروئیـک در روز ۱۲/۵حـاملگی تزریق شـــد. حیوانـاتی کـه در مرحله قبل از تولد در معرض اسـید والپروئیک قرار گرفتند، کاهش اجتمـاعی بودن، ترجیح اجتمـاعی و همچنین افزایش رفتـارهـای تکراری را نشـان دادند درحالیکه درمان با شـیر شـتر و ریسـپریدون باعث بهبود اختلال رفتاری در موشهای صحرایی شد. در مطالعهای با مقایسـه دوزهای مختلف والپروئیک که در روز ۱ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 12/5حاملگی تجویز شـد مشـاهده گردید که دوز ۵۰۰میلیگرم بر کیلوگرم ارتبـاطـات اجتمـاعی و تبعیض اجتمـاعی در فرزنـدان را نشـــان میدهـد و دوزهـای ۳۰۰تـا ۸۰۰میلیگرم بر کیلوگرم فنوتیپهای شــبهاوتیســم در ســویههای مختلف موشها ایجاد میکنـد ) .(۲۲بـااینحـال، دوز ۵۰۰میلیگرم بر کیلوگرم مؤثرترین دوز در موشهـای مـاده بـاردار در ایجـاد علائم اصـــلی اوتیســـم در فرزندان میباشـد ) .(۲۳با توجه به نتایج این مطالعه در آزمونهای تداخلات رفتاری و نیز تکراری مشــاهده شــد که موشهایی که والپروئیک اســید دریافت کرده بودند نســبت به کنترل، اختلاف معناداری داشتند و مؤید مطالعات گذشته است. همـانطور کـه در کتـاب »راهنمـای تشـــخیصـــی و آمـاری اختلالهای روانی «(DSM-5) 1شــرح داده شــده اســت اولین

علامـت مهم، نقص در روابط اجتمـاعی و دومین علامـت مهم دیگر در بیماری اوتیسم، رفتارهای تکراری/ کلیشهای مانند تکرار صدای غیرمعمول یـا حرکـات تکراری یـا اقـدامـات بـا بـدن خود یـا بـا اشـــیـا اسـت ) .(۱نتایج مطالعه حاضــر نشـان داد که فرزندان در معرض والپروئیک دارای تعاملات اجتماعی ضـعیفی هسـتند )صـرف وقت کمتر بـا غریبـههـا(. رفتـار ضـــعیف اجتمـاعی میتوانـد نتیجـه ترس، اضــطراب یا اختلال در درک ســیگنالهای ارتباطی از موشهای غریبه باشـد. طبق مطالعات گذشـته، بررسـی تداخلات اجتماعی و رفتاری با اســتفاده از روش ســه دالانی نشــان داد که موشهای اوتیســمی بیشــتر تمایل داشــتند در دالانهای خالی قرار بگیرند ) .(۲۵ ,۲۴این تحقیق نیز نشـان داد موشهای اوتیسـمی نسـبت به موشهای کنترل، زمان بیشــتری را در دالانهای خالی ســپری میکننـد. در ارتبـاط بـا رفتـارهـای تکراری نیز مطـالعـات زیـادی در مدل والپروئیک نشــان داد که افزایش خودآراســتگی را در بردارد ) .(۲۶ ,۲۱در مطـالعـه حـال حـاضـــر نیز پس از تزریق والپروئیـک اسید در روز ۱۲/۵قبل تولد، موشهای صحرایی با توجه به آزمون خودآراســتگی نســبت به گروه کنترل زمان بیشــتری را مشــغول وررفتن با سر و پنجه و نیز لیسیدن دم و دور خود چرخیدن صرف بودند. این نتایج با نتایج ماسـتِو و همکاران در سـال ۲۰۲۰مطابقت داشـــت ) (۲۱و در آن مطـالعـه گروه والپروئیـک اســـیـد بـه میزان ) ،(P <0/01با گروه کنترل اختلاف معنادار داشتند. بااین حال پس از دریافت شــیر شــتر به همراه ریســپریدون، تمایلات موشهای صـحرایی به ارتباط و قرار گرفتن در کنار موش غریبـه بیشـــتر شـــد. در نهـایت ارتبـاط اجتمـاعی آســـیـبدیده در حیواناتی که قبل از تولد در معرض والپروئیک قرار داشـتند، بهبود پیـدا کرد. این یـافتـههـا بـا مطـالعـات قبلی بـا دیگر درمـانهـا مطـابقـت دارد ) .(۲۸ ,۲۷ ,۲۱ ,۱۹در بررســی رفتارهای تکراری نیز پس از دریافت شــیر شــتر به همراه داروی ریســپریدون، خودآراســتگی موشها بهطور محسوسی کاهش یافت و با دیگر درمانها که باعث کاهش خودآراسـتگی شـامل وررفتن با سـر و پنجه و لیسـیدن دم و دور خود چرخیدن بود مطابقت داشت ).(۲۶ ,۲۱ در مطالعهای مشـاهده شـد که با مصـرف شـیر شـتر به مدت ۳۰ روز، علائم اوتیســم در کودکان زیر ۱۵ســال ناپدید شــد ).(۲۹ برخی از والدین گزارش دادند که پس از اسـتفاده شـیر شـتر، برخی از علائم فرزنـد مبتلا بـه اوتیســـم مـاننـد خواب، افزایش برنـامـهریزی حرکتی، آگاهی فضـایی ،۱افزایش تماس چشـمی، گفتار و عملکرد دسـتگاه گوارش بهبود یافته اسـت. در مطالعهای که روی ۶۰بیمار مبتلا به اوتیسـم ) ۲تا ۱۲سـال( در عربسـتان سـعودی انجام شـد وقتی ۵۰۰میلیلیتر شـــیر دو بـار در روز و بـه مـدت دو هفتـه بـه کودکان داده شـد در تجزیهوتحلیل سـطح پایه آنتیاکسـیدانها در همـه کودکـان پـایین بود و بهبود قـابـلتوجهی در آزمونهـای شـناختی و رفتاری و کاهش اثرات اسـترس اکسـیداتیو را نشـان داد. محققان نشــان دادند که شــیر شــتر در تنظیم ســطح آنزیمهای آنتیاکســیدان و مواد آنتیاکســیدانی غیرآنزیماتیک، نقش مهمی دارد و اثرات اســـترس اکســـیـداتیو را کـاهش میدهـد و علائم روانشـناختی را بهبود میبخشـد ) .(۱۳در گزارش موردی در سـال ،۲۰۱۳پسـری دارای علائم اوتیسـم به مدت شـش سـال )–۲۰۱۳ (۲۰۰۷با مصــرف هر شــب یک لیوان شــیر شــتر بهبود علائم اوتیسـمی داشـت ) .(۱۴یک مطالعه بالینی دیگر، تأثیر شـیر شـتر بر نشـانگرهای بیوشـیمیایی را بررسـی کرد. چهلوپنج کودک مبتلا به اوتیسم بهطور تصادفی به مدت دو هفته؛ شیر شتر پاستوریزه برای گروه ۱۵) Iنفر(، شـیر شـتر خام برای گروه ۱۵) IIنفر( و دارونما برای گروه ۱۵) IIIنفر( دریـافـت کردنـد کـه نتـایج علائم بـالینی اوتیسم را بهطور قابلتوجهی بهبود بخشید و سطح سرمی تیموس و کموکین تنظیم -فعـالیـت (TARC) 2را در کودکـان اوتیســـم کاهش داد ).(۱۵ مطـالعـهای روی شـــیر خـام و پـاســـتوریزه شـــتر در کودکـان اوتیسـمی نشـان داد بین آنها اختلاف معناداری وجود ندارد. شـیر شــتر میتواند با تغییر در آنزیمهای آنتیاکســیدان و مولکولهای آنتیاکســـیـدان غیرآنزیمـاتیـک و همچنین بهبود رفتـار اجتمـاعی اوتیســـم در مقیــاس رتبــهبنـدی اوتیســـم در دوران کودکی۳ ) (CARSنقش مهمی در درمان اوتیسم داشته باشد ).(۳۰ در مطـالعـه پیش رو شـــیر شـــتر بـهعنوان یـک مواد مغزی کـه میتواند در درمان بیماریهای اختلال رفتاری مفید باشــد معرفی شــد. برای درک بهتر اثر شــیر شــتر در درمان اوتیســم نیاز به مطالعات گسترده ملکولی و بالینی میباشد. تشکر و قدردانی پژوهشــگران از کلیه همکاران که در تحقیق مشــارکت داشــتند سپاسگزارند

برای دانلود مقاله کامل به اینجا مراجعه کنید