شترداری؛ اقتصاد مغفول مانده خراسان جنوبی
خراسان جنوبی از گذشته به دلیل فراهم بودن آب و هوای مناسب مکانی مساعد برای پرورش شتر است، اما هم اکنون این صنعت بومی و محلی دیگر رونق گذشته را ندارد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه خراسان جنوبی، توسعه صنعت پرورش شتر و شترداری و استفاده از قابلیتهای این صنعت یکی از کارآمدترین ابزارهای رونق اقتصادی و جذب گردشگر در مناطق کویر نشین و مستعد پرورش شتر از جمله خراسان جنوبی است.
صنعت شترداری فواید بسیار زیادی را عاید بهرهبرداران این حوزه میکند، به طوری که استفاده از پوست، گوشت و کوهان شتر هریک به صورت مجزا متقاضیان مخصوص به خود را دارد که استفاده از این محصولات میتواند صنعت پرورش شتر را به صنعتی سودآور مبدل کند.
صنعت شترداری فواید بسیار زیادی عاید بهرهبرداران این حوزه میکند، به طوری که استفاده از پوست، گوشت و کوهان شتر هر یک به صورت مجزا متقاضیان مخصوص به خود را دارد.
استفاده از این محصولات میتواند صنعت پرورش شتر را به صنعتی سودآور مبدل کند، اما غفلت مسوولان از این صنعت درآمدی را عاید شترداران استان نمیکند.
در حال حاضر پرورش شتر به صورت سنتی در بیابانهای استان رواج دارد و از صنایع تبدیلی شیر، گوشت و دوغ شتر به دور مانده است.
از خواص گوشت شتر چه میدانید؟
محمد اصغرزاده معاون سلامت دامپزشکی خراسان جنوبی نیز در خصوص خواص گوشت شتر به ایسنا گفت: گوشت شتر در مقایسه با گوشت گاو از میزان پروتئین کمتری برخوردار است و از لحاظ شکل ظاهری شبیه گوشت گوسفند است.
وی افزود: این گوشت در مقایسه با سایر گوشتها از سدیم بیشتری برخوردار بوده، اما میزان پتاسیم آن کمتر است و در مقایسه با گوشت گاو و گوسفند از لحاظ درجه PH بسیار متفاوت و در نتیجه برای عملیات فرآوری گوشت بسیار مناسب است.
معاون سلامت دامپزشکی خراسان جنوبی گفت: گوشت شتر منبع بسیار خوبی برای بسیاری از مواد غذایی مهم و مورد نیاز بدن نظیر پروتئینهایی با ارزش غذایی بالا، ویتامینهای مفید نظیر ویتامین B کمپلکس و برخی از عناصر معدنی مهم نظیر آهن، فسفر و کلسیم است.
اصغرزاده افزود: شیر شتر غذای اصلی ساکنین صحرا و بادیه را تشکیل میدهد که معمولاً به صورت تازه مصرف شده و برای بهبودی بیماری زخم معده و تصلب شرایین بسیار مفید است.
وی ادامه داد: بسیاری از بررسیهای انجام شده نشان میدهد که شترها دارای توانائی خوبی در تولید شیر، چه در شرایط مراتع خشک کویری و چه در هنگام استفاده از علوفه در مناطق پر آب هستند.
معاون سلامت دامپزشکی خراسان جنوبی با بیان اینکه گوشت شتر دارای طبیعت گرم و مزهای شیرین است، گفت: این گوشت نسبت به گوشت دیگر حیوانات اهلی از سدیم بیشتر و آهن، روی و پتاسیم بالاتری برخوردار است.
اصغرزاده ادامه داد: گوشت شتر منبع خوبی از مواد مغذی است و از لحاظ ترکیبات شیمیایی با گوشت سایر دامهای اهلی مقداری تفاوت دارد.
وی تصریح کرد: کالری بسیار بالای گوشت شتر قوای بدنی و استقامت را زیاد میکند و توصیه میشود که بانوان باردار و شیرده، دانشآموزان، ورزشکاران و افراد کهنسال از خوردن آن غافل نشوند.
معاون سلامت دامپزشکی خراسان جنوبی ادامه داد: ویژگی اصلی و متمایزکننده گوشت شتر در مقایسه با دیگر گوشتها، فقدان مواد هورمونی و آنتیبیوتیک در آن است، چرا که این حیوان در طبیعت آزاد و به دور از پرورش دامی رشد میکند، همچنین وجود مواد طعمدهنده و معطر در گوشت این حیوان موجب تحریک و ترشح غدد بزاقی و شیره معده شده و در نتیجه قدرت جذب را افزایش میدهد.
اصغرزاده یادآور شد: معمولا از قلم و کوهان شتر در درمان درد پا و کمر و دردهای روماتیسمی استفاده میشود.
وی خاطرنشان کرد: از گوشت شتر به همراه کوهان آن که چربی خالص بوده و تقریبا ۸۲ درصد از وزن کل چربی بدن شتر را تشکیل میدهد، در تهیه انواع خورش، آبگوشت و خوراک استفاده میشود.
نگاه استراتژیک به پرورش شتر
علیرضا رفیعیپور مدیرکل دامپزشکی خراسان جنوبی نیز در گفت و گو با ایسنا گفت: در شرایطی که تولید گوشت گاو و گوسفند در کشور، توجیه اقتصادی نداشته و این کالا با حدود4 برابر قیمت جهانی بهدست مصرفکننده ایرانی میرسد، مسئولان در سالهای گذشته بارها از خودکفایی در تولید گوشت گاو و گوسفند گفته و آن را بهعنوان یکی از اهداف خود در سیاستگذاریهایشان مطرح کردهاند.
وی افزود: این در حالی است که ایران به دلیل اقلیم خشک و نیمهخشک یکی از پتانسیلهای قابل توجه صنعت شترداری به شمار میرود.
مدیر کل دامپزشکی خراسان جنوبی گفت: براساس گزارش سایت آمارهای بینالمللی “ایندکس موندی”، سال گذشته نرخ هرکیلوگرم گوشت گاو در بازار ایران4.6 برابر قیمت آن در بازارهای جهانی بوده، این در حالی است که هر کیلوگرم گوشت گوسفند نیز در بازار ایران با 3.1 برابر قیمتهای جهانی به فروش رسیده است.
رفیعیپور ادامه داد: وزیر پیشین کشاورزی دراینباره میگوید: “یکی از مهمترین علتهای این موضوع آن است که در کشور ما مزیتهای تولید و صرفه اقتصادی نادیده گرفته شده و ایران به دلیل نبود مرتع و اقلیم خشک ناچار است هر سال بخش اعظمی خوراک دام و علوفه به کشور وارد کند، حال آنکه در تجارت جهانی موضوعی به نام تجارت علوفه وجود ندارد و کشورهای تولیدکننده شیر و گوشت، خوراک دام مورد نیاز خود را از مراتع و پوشش گیاهی ارزان طبیعت خود فراهم میکنند. این در حالی است که ایران با واردات علوفه و خوراک دام در واقع گوشت و شیر را در داخل کشور با قیمتهای بالا مونتاژ میکند.”
وی اظهار کرد: بررسی آمارهای گمرک ایران در ۱۰ ماهه نخست سال ۹۳ نشان میدهد که در این سال نیز خوراک دام در لیست ۱۰ کالای عمده وارداتی با بیشترین میزان هزینه ارزی قرار گرفته است، درحالیکه اقلیم نیمه بیابانی کشور، بستری مناسب و اقتصادی برای تغذیه و پرورش شتر فراهم آورده است.
رفیعیپور گفت: با این حال بیتوجهی به این پتانسیل تا آنجا بوده که هیچ واحد صنعتی در این زمینه وجود ندارد و شاغلان سنتی انگشتشمار این حرفه از حمایتهایی نظیر خرید تضمینی و بازاریابی نیز برخوردار نیستند.
هزینه پایین و تولید ارگانیک مزایای صادراتی صنعت شترداری
مدیر کل دامپزشکی خراسان جنوبی با بیان اینکه هر شتر حداقل ۵۰۰ کیلوگرم و حداکثر یک تن گوشت قرمز تولید میکند، افزود: میزان شیردهی هر شتر نیز حداقل ۷ لیتر در روز است، این درحالی است که شرایط نگهداری و پرورش شتر نسبت به سایر دامها نظیر گاو و گوسفند بسیار سادهتر بوده و توجیه اقتصادی بالاتری دارد.
رفیعیپور اظهارکرد: شتر به لحاظ ویژگیهای فیزیکی جزو مقاومترین گونههای حیوانی به شمار میآید، همین موضوع باعث میشود که ضریب تلفات شتر در اثر بیماری نسبت به سایر گونهها نظیر گاو و گوسفند بسیار کمتر باشد.
وی ادامه داد: علاوه بر این نگهداری و پرورش شتر به دلیل نوع تغذیه و نیازهای این حیوان در مقایسه با گاو و گوسفند بسیار سادهتر است و در اقلیم ایران توجیه اقتصادی بالاتری دارد، چراکه این حیوان از گونههای گیاهی شورپسند تغذیه میکند که به وفور در بیابانها و مناطق خشک موجود است، علاوه بر این به دلیل تغذیه از مواد گیاهی کاملاً ارگانیک و موجود در طبیعت، صاحب مزیت صادراتی نیز شناخته میشود و به راحتی میتواند در بازارهای اروپایی صاحب جایگاه ویژه شود.
مدیرکل دامپزشکی خراسان جنوبی با بیان اینکه پرورش شتر نسبت به گاو و گوسفند بسیار کم هزینهتر است، افزود: صرف نظر از واردات علوفه و خوراک دام برای پرورش گاو و گوسفند، ضریب مقاومت این گونهها نسبت به شرایط محیطی و بیماریها بسیار پایینتر از شتر است.
بازدهی پرورش شتر تا ۲ برابر پرورش گاو
رفیعیپور گفت: بررسیهای پژوهشگران نشان میدهد در ازای مصرف یکسان خوراک دام هر نفر شتر بهطور میانگین ۸۱۰ گرم اضافه وزن روزانه دارد که این میزان تا 2.1 کیلوگرم نیز میرسد، این در شرایطی است که میزان اضافه وزن گاو بهطور متوسط ۷۷۰ گرم است که حداکثر به ۹۶۰ گرم در روز میرسد.
وی تصریح کرد: علاوه بر این شرایط نگهداری شیر شتر سادهتر از شیر سایر گونههاست بهطوری که شیر شتر در محیط خارج از یخچال تا ۲۴ ساعت قابلیت نگهداری دارد، در حالیکه شیر گوسفند حداکثر به مدت ۵ ساعت در محیط خارج از یخچال دوام میآورد و فسادپذیری بالاتری دارد.
خراسانجنوبی، قطب دوم پرورش شتر در کشور
مدیرکل دامپزشکی خراسانجنوبی گفت: خراسانجنوبی دومین قطب پرورش شتر در سطح کشوراست.
رفیعیپور اظهار کرد: با توجه به زیرساختهای پرورش محکم و پایدار در دام نیاز به واردات شتر در استان نداریم.
وی با بیان اینکه این شهرستان نهبندان قطب پرورش شتر استان است، گفت: این شهرستان در حال حاضر با بیش از 10 هزار نفر شتر رتبه نخست را در بین شهرستانهای استان به خود اختصاص داده است.
مدیرکل دامپزشکی خراسانجنوبی تصریح کرد: در شرایطی که خشکسالی چندین ساله گریبانگیر خراسان جنوبی است، لزوم توجه به صنعت شترداری بعنوان سازگارترین صنعت بیش از بیش احساس میشود.
۱۱۴ واحد پرورش شتر در خراسان جنوبی فعال است
هاشم ولیپورمطلق رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز به ایسنا گفت: ۱۱۴ واحد پرورش شتر در خراسان جنوبی فعال است که گوشت شتر این استان به استانهای تهران، کرمان، یزد و اصفهان صادر میشود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی افزود: در خراسان جنوبی بالغ بر 29 هزار و 400 نفر شتر وجود دارد.
وی اظهار کرد: سال گذشته حدود 740 تن گوشت شتر به ارزش 185 میلیارد ریال در استان تولید شد که با توجه به خشکسالیهای گذشته و کاهش جمعیت شتر با کاهش مواجه بوده است.
ولیپورمطلق گفت: استان خراسانجنوبی در حوزه تولید پرورش شتر رتبه دوم را در کشور دارد و در حال حاضر کشتارگاه شتر در خراسانجنوبی وجود ندارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی افزود: 114 واحد پرورش شتر در خراسان جنوبی با ظرفیت 551 نفر دارای پروانه بهرهبرداری است و پرورش شتر در خراسان جنوبی تاکنون برای 300 نفر شغل به صورت صنعتی ایجاد کرده، اما حدود یکهزار و 600 نفر بهرهبردار در این شغل مشغول هستند.
ولیپورمطلق گفت: گوشت تولیدی شتر استان به استانهای تهران، کرمان، یزد، اصفهان و خراسان رضوی در حدود 500 تن در سال صادر میشود.
امروزه در عصر صنعتی نیاز مردم به جاذبههای طبیعی و گردشگری بیشتر شده، این در حالی است که از این توانمندی به درستی استفاده نمیشود، توسعه صنعت پرورش شتر و شترداری و استفاده از قابلیتهای این صنعت یکی از کارآمدترین ابزارهای جذب گردشگر در مناطق کویرنشین و مستعد پرورش شتر از جمله خراسانجنوبی است.
سپیده قلندری اسفدن، خبرنگار خراسان جنوبی